Genel Bilgiler



SÜRTÜNME KUVVETİ

  Cismin hareketine karşı koyan, harekete zıt yöndeki kuvvete sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti birbirine sürtünen yüzeyler arasında oluşur.




  Sürtünme kuvveti yüzeylerin cinsine ve cismin ağırlığına bağlıdır.

Sürtünme Kuvvetinin Bağlı Olduğu Etkenler

a)   Yüzeyin cinsi
  Bir cismi farklı yüzeylerde hareket ettirmenin, cismin hareketinde değişiklikler yaptığını günlük yaşantımızdan bilmekteyiz. Pürüzlü, kaygan veya cilalı yüzeylerde aynı cismin hareketi farklı farklı olmaktadır.
  Cismin hareket ettiği yüzeyin pürüzlü olması, cismin harekete geçmesini zorlaştırırken, düz veya pürüzsüz yüzeylerde aynı cisim daha kolay harekete geçer. Bu nedenle halı, tahta, taşlı zemin gibi yüzeylerde cismi harekete geçirmek için gerekli olan kuvvet; cam, asfalt, yağlı zemin gibi yüzeylerdeki aynı cismi hareket ettirmek için gerekli olan kuvvetten daha büyüktür. Yani cismin temas ettiği yüzeyin pürüzlüğü arttıkça, cismin harekete geçmesi için gerekli olan kuvvete artmaktadır.




Şekilde olduğu gibi iki traktör yolda gitmektedirler. Bu traktörlerden bir tanesi asfalt yolda giderken diğer taşlı bir yolda gitmektedir. Taşlı yolda giden traktörle düz yolda giden traktörün aynı hızda gitmeleri için taşlı yoldaki traktörün daha fazla kuvvet kullanması gerekmektedir. Aksi takdirde uygulanan kuvvet cismin sürtünme kuvvetinden daha küçük veya eşitse cisim harekete geçmez.

b)   Cismin ağırlığı
  Bir cismin ağırlığı arttığında cismin ve yüzeyin girinti-çıkıntıları daha fazla birbiri içine gireceğinden sürtünme de artar. Yani cismin hareketini engelleyen kuvvetin büyüklüğü de artar. Cismin hareket etmesini engelleyen bu kuvveti yenmek için, bu kuvvetten daha büyük bir kuvveti cisme uygulamak gerekir.

  Sürtünme Kuvveti Başka Nerelerde Bulunur?
   Sürtünme kuvveti sadece katı zeminlerde bulunmaz, aynı zamanda hava ve suda da sürtünme kuvveti bulunur ve oradaki hareketi engeller. Havadaki sürtünme kuvvetine hava direnci, sudaki sürtünme kuvvetine su direnci denir.
   Hava direnci sayesinde yağmur damlalarının hızı azalır ve yere belirli bir hızla ulaşır. Paraşütle atlayanlar da hava direnci sayesinde yere yavaşça inerler.


  Suda hareket eden canlılar su direncinden daha az etkilenmek için bazı yapılar geliştirirler. Örneğin; balıkların vücutları kaygan bir yapıdadır. Gemiler ve diğer deniz taşıtları da su direncini azaltarak daha kolay hareket edecek şekilde tasarlanmıştır. Su direnci balıkların su içinde yüzmelerini sağlar.



Sürtünme Kuvvetinin  Hayatımızdaki Etkileri
   Sürtünme kuvveti, cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti var olmasaydı birçok yaşamsal faaliyet mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez, bir yerde oturamaz, yemek yiyemez, yazı yazamaz, araç kullanamazdık. Örneklerde de görüldüğü gibi her türlü hayati olayın gerçekleşmesinde sürtünme kuvvetinin etkisi vardır.
  Buzun sürtünme kuvvetinin toprak veya asfalta göre daha düşük bir sürtünme kuvveti olduğu bilinmektedir. Kışın buzlu yollarda araçlar daha fazla kaymakta ve frenlerin etkisi daha az olmaktadır. Bu nedenle kışın meydana gelen kazalar, diğer zamanlara göre daha fazla olmaktadır. Bu nedenle kışın buzun erimesi için tuz kullanılması (suyun donma sıcaklığını düşürür) veya toprak atılması bu sürtünme kuvvetini artırmak içindir. 
   Sürtünme kuvvetinin hayatımızı kolaylaştıran çok büyük etkilerinin yanında günlük yaşantıda işleri zorlaştırdığı da bilinmektedir. Örneğin; makineler çalışırken, içerisindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zamanla aşınarak kullanılmaz hale gelirler. Bu yüzden makinelerimizin bozulmaması için veya biraz gevşemesi için onları yağlayarak sürtünme kuvvetini azaltabiliriz. Yani sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla beraber bazı zorlukları da vardır.

Sürtünme Kuvvetini Artırmak ve Azaltmanın Yolları
Sürtünme kuvvetinin, bir olayın gerçekleşmesi için yetersiz kaldığı durumlarda alınması gereken tedbirler vardır. Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak; 
·        Kışın araba lastiklerine zincir takılması
·        Kışlık ayakkabıların buzda kaymaması için girintili yapılması
·        Makinelerin yağlanması
·        Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yapılması
·        Kayakçıların düz ve pürüzsüz kayak kullanması
·        Otomobil tekerleklerinin mil yataklarına çelik bilye konulması


Biliyor musunuz?


Gözyaşı, göz ile göz kapağı arasında nemlendirici görevi görür. Bu nemlenme sayesinde, göz ile göz kapağı arasındaki hareket nedeniyle oluşan sürtünme kuvveti azalır. Böylece gözün ve göz kapağının aşınarak zarar görmesi ve bunların birbirine yapışmasını engellemiş olur.



2 yorum: