SÜRTÜNME KUVVETİ
Cismin
hareketine karşı koyan, harekete zıt yöndeki kuvvete
sürtünme kuvveti denir. Sürtünme kuvveti birbirine sürtünen yüzeyler arasında oluşur.
Sürtünme
kuvveti yüzeylerin cinsine ve cismin ağırlığına bağlıdır.
Sürtünme Kuvvetinin Bağlı
Olduğu Etkenler
a)
Yüzeyin cinsi
Bir
cismi farklı yüzeylerde hareket ettirmenin, cismin hareketinde değişiklikler
yaptığını günlük yaşantımızdan bilmekteyiz. Pürüzlü, kaygan veya cilalı
yüzeylerde aynı cismin hareketi farklı farklı olmaktadır.
Cismin hareket ettiği yüzeyin pürüzlü olması,
cismin harekete geçmesini zorlaştırırken, düz veya pürüzsüz yüzeylerde aynı
cisim daha kolay harekete geçer. Bu nedenle halı, tahta, taşlı zemin gibi
yüzeylerde cismi harekete geçirmek için gerekli olan kuvvet; cam, asfalt, yağlı
zemin gibi yüzeylerdeki aynı cismi hareket ettirmek için gerekli olan kuvvetten
daha büyüktür. Yani cismin temas ettiği yüzeyin pürüzlüğü arttıkça, cismin harekete
geçmesi için gerekli olan kuvvete artmaktadır.
Şekilde olduğu gibi iki traktör
yolda gitmektedirler. Bu traktörlerden bir tanesi asfalt yolda giderken diğer
taşlı bir yolda gitmektedir. Taşlı yolda giden traktörle düz yolda giden
traktörün aynı hızda gitmeleri için taşlı yoldaki traktörün daha fazla kuvvet
kullanması gerekmektedir. Aksi takdirde uygulanan kuvvet cismin sürtünme kuvvetinden
daha küçük veya eşitse cisim harekete geçmez.
b)
Cismin ağırlığı
Bir
cismin ağırlığı arttığında cismin ve yüzeyin girinti-çıkıntıları daha fazla
birbiri içine gireceğinden sürtünme de artar. Yani cismin hareketini engelleyen
kuvvetin büyüklüğü de artar. Cismin hareket etmesini engelleyen bu kuvveti
yenmek için, bu kuvvetten daha büyük bir kuvveti cisme uygulamak gerekir.
Sürtünme Kuvveti Başka Nerelerde Bulunur?
Sürtünme kuvveti sadece katı zeminlerde bulunmaz, aynı zamanda hava ve
suda da sürtünme kuvveti bulunur ve oradaki hareketi engeller. Havadaki
sürtünme kuvvetine hava
direnci, sudaki sürtünme kuvvetine su
direnci denir.
Hava direnci sayesinde yağmur damlalarının hızı azalır
ve yere belirli bir hızla ulaşır. Paraşütle atlayanlar da hava direnci
sayesinde yere yavaşça inerler.
Suda hareket eden canlılar su direncinden daha az etkilenmek için bazı
yapılar geliştirirler. Örneğin; balıkların vücutları kaygan bir yapıdadır.
Gemiler ve diğer deniz taşıtları da su direncini azaltarak daha kolay hareket
edecek şekilde tasarlanmıştır. Su direnci balıkların su içinde yüzmelerini
sağlar.
Sürtünme
Kuvvetinin Hayatımızdaki Etkileri
Sürtünme kuvveti,
cisimlerin yüzeyde tutunmasına yardım eden bir etkendir. Eğer sürtünme kuvveti
var olmasaydı birçok yaşamsal faaliyet mümkün olmazdı. Yolda yürüyemez, bir
yerde oturamaz, yemek yiyemez, yazı yazamaz, araç kullanamazdık. Örneklerde de
görüldüğü gibi her türlü hayati olayın gerçekleşmesinde sürtünme kuvvetinin
etkisi vardır.
Buzun sürtünme kuvvetinin toprak veya asfalta göre daha düşük bir
sürtünme kuvveti olduğu bilinmektedir. Kışın buzlu yollarda araçlar daha fazla
kaymakta ve frenlerin etkisi daha az olmaktadır. Bu nedenle kışın meydana gelen
kazalar, diğer zamanlara göre daha fazla olmaktadır. Bu nedenle kışın buzun
erimesi için tuz kullanılması (suyun donma sıcaklığını düşürür) veya toprak
atılması bu sürtünme kuvvetini artırmak içindir.
Sürtünme kuvvetinin hayatımızı kolaylaştıran çok büyük etkilerinin yanında günlük yaşantıda işleri zorlaştırdığı da bilinmektedir. Örneğin; makineler çalışırken, içerisindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zamanla aşınarak kullanılmaz hale gelirler. Bu yüzden makinelerimizin bozulmaması için veya biraz gevşemesi için onları yağlayarak sürtünme kuvvetini azaltabiliriz. Yani sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla beraber bazı zorlukları da vardır.
Sürtünme kuvvetinin hayatımızı kolaylaştıran çok büyük etkilerinin yanında günlük yaşantıda işleri zorlaştırdığı da bilinmektedir. Örneğin; makineler çalışırken, içerisindeki parçalar birbirine sürtünürler. Sürtünen bu parçalar zamanla aşınarak kullanılmaz hale gelirler. Bu yüzden makinelerimizin bozulmaması için veya biraz gevşemesi için onları yağlayarak sürtünme kuvvetini azaltabiliriz. Yani sürtünme kuvvetinin çok büyük yararları olmakla beraber bazı zorlukları da vardır.
Sürtünme Kuvvetini Artırmak ve
Azaltmanın Yolları
Sürtünme kuvvetinin, bir olayın gerçekleşmesi için yetersiz kaldığı durumlarda alınması gereken tedbirler vardır. Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak;
Sürtünme kuvvetinin, bir olayın gerçekleşmesi için yetersiz kaldığı durumlarda alınması gereken tedbirler vardır. Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak;
·
Kışın araba lastiklerine zincir takılması
·
Kışlık ayakkabıların buzda kaymaması için girintili yapılması
·
Makinelerin yağlanması
·
Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yapılması
·
Kayakçıların düz ve pürüzsüz kayak kullanması
·
Otomobil tekerleklerinin mil yataklarına çelik bilye konulması
Biliyor musunuz?
Biliyor musunuz?
Mükemmel olmuş
YanıtlaSilMukemmel
YanıtlaSil